Terugblik Familieavond Codependentie
Suzanne den Hollander en Marie-Louise Busscher van het netwerk van de Codependentie Therapeut, beiden integratief psychotherapeut in een eigen praktijk én ervaringsdeskundige, leidden dit onderwerp in. Mantelzorgers voor psychisch kwetsbaren handelen vaak vanuit codependentie zonder zich daarvan bewust te zijn. Het heeft echter grote invloed op zowel de ‘patiënt’ als de naaste zelf. De avond is bedoeld om inzicht te geven in de dynamiek van codependentie.
Erkenning van positieve eigenschappen
Mantelzorgers hebben veel positieve eigenschappen. Ze zijn sensitief, behulpzaam, empathisch en geduldig. Vanuit de zaal wordt dit nog aangevuld met: doorzettingsvermogen, creativiteit in het vinden van oplossingen, mentaal krachtig zijn, flexibiliteit en verantwoordelijkheidsgevoel. De keerzijde is dat dit vaak tot gevolg heeft dat er onvrijwilligheid ontstaat die niet meer goed voelt. Negatieve gevoelens en gevolgen ontstaan, zoals uitputting, pleasegedrag en geen ‘nee’ kunnen zeggen. Er ontstaat een disbalans in de relatie en de naaste past zich aan om conflicten te vermijden.
Toestand waarin eigen behoeftes en gevoelens (automatisch) aan de kant gezet worden voor de ander
Codependentie komt naar boven bij bepaalde triggers waarop je reageert zoals je dat als kind deed. Het is vaak ontwikkeld in de kindertijd als overlevingsstrategie. Kinderen doen alles om gezien en gewaardeerd te worden en proberen bv. stress en pijn bij ouders te voorkomen. Ze voelen zich schuldig bij het ongemak van de ouders. Eenmaal volwassen bestaat die strategie nog en kan het leven danig beïnvloeden. In (zorg)relaties zijn er dan nauwelijks grenzen: elkaars emoties en gedrag worden gecontroleerd. Vraag je aan zo iemand: “Hoe gaat het met je?”, dan krijg je waarschijnlijk te horen hoe het met de ander gaat en kost het hem of haar moeite de vraag voor zichzelf te beantwoorden.
Hoe herken je het
Je kunt codependentie aan een aantal dingen herkennen. Het is wel goed om te bedenken dat het voor iedereen anders is. Vaak komen de volgende dingen voor:
- Je denkt veel na over de ander en diens zorgen
- Je cijfert jezelf en je eigen wensen weg
- Je vindt het moeilijk om de ander te zien worstelen
- Je voelt dat je de enige bent die het kan doen
- Je weet niet wat je anders kunt doen
- Soms weet je niet meer hoe je je nou voelt of zelf echt wilt
Inzicht in de dynamiek
Bij codependentie is het risico groot om in de dramadriehoek te belanden. Er is een slachtoffer, degene die hulp nodig heeft, en de naaste treedt op als redder. Daarbij gebeurt het gemakkelijk dat de regie aan de ander wordt ontnomen, die vervolgens aanklager kan worden. In de dramadriehoek ga je uit van ongelijkheid. Suzanne citeert een uitspraak gedaan over een verslaving: Steeds als je iemand redt, sterft hij een beetje. Ze illustreert dit door op vloerankers te gaan staan die het slachtoffer, de redder en de aanklager voorstellen. Daarop gaan staan roept de bijbehorende gevoelens op: stress, afhankelijkheid enz.
Het is meestal mogelijk van de dramadriehoek in de winnaarsdriehoek te komen. Daarin blijft ieder op zijn plek en is er wederzijdse afstemming. Verdragen van het leed van de ander is daarbij de kern. Ook beweeg je van ongevraagd advies naar de vraag: wat kan ik voor je doen, wat wil je? De persoon om wie het gaat krijgt weer zijn eigen verantwoordelijkheid terug. Dat betekent niet stoppen met zorgen, maar óók zorgen voor jezelf. Een deelnemer vraagt wat dit oplevert. Het levert je de mogelijkheid op om keuzes te maken door ruimte voor jezelf te nemen in plaats van gevangen te zitten in onvrijwilligheid.
In een goede relatie is er sprake van gelijkwaardigheid, veiligheid en vertrouwen. Om je eigen relaties te onderzoeken, kijk je welke positie je inneemt, onderzoek je of je codependentiepatronen herkent en vraag je je af wat je anders zou willen. Als mantelzorger is het goed je af te vragen wat je patroon is, wat je motiveert, wat de zorg met je relatie doet, wie er voor jou zorgt en wat het je kost en oplevert.
Een aantal handvatten om met codependentie om te leren gaan:
- Welke rol(len) ken je van jezelf
- In welke rol zit de ander
- Vragen stellen in plaats van meteen iets doen
- Kijk zonder oordeel, open en nieuwsgierig naar de ander
- Leer comfortabel te zijn met het oncomfortabele
Bewustwording van de rol waarin je zit, is het begin van verandering!